عصاره گیاهی چیست

بنابراین محصولاتی که از گیاهان به دست میآیند تحت نام عصاره‌هـای گیاهی مایع، نیمه جامد یا پودرهای نسبتاً ناخالص و مجموعه‌ای از ترکیبات مختلف هستند که برای استعمال خوراکی و موضعی قابل استفاده هستند و به شکل فرآورده‌هـای شناخته شده‌ای شامل جوشانده، دم کرده، عصاره مایع، تنتور، عصاره‌هـای نیمه جامد و عصاره‌هـای پودر شده دسته بندی میشوند.
عصاره از محلول متفاوت است به طوریکه فرآیند تهیه عصاره بر حضور ماده نامحلول دلـالت دارد و بخشی از ترکیبات محلول موجود در بافت‌هـای این ماده نامحلول به وسیله حلـال مناسب خارج میشوند. روش‌هـای استخراج شامل 5 روش اصلی است: ماسراسیون، پرکولـاسیون، هضم، دم کردن و جوشاندن. برای انتخاب نوع عصاره گیاهی برای مصارف مختلف، آشنایی با روش‌هـای مختلف عصاره گیری دور از فایده نیست.
روش های عصاره گیری گیاهان دارویی
ماسراسیون: در این فرآیند، مواد جامد خرد شده و کل حلـال استخراج به یک ظرف ساکن منتقل میشوند و به مدت حداقل 3 روز  با به هم خوردن متناوب در طول این مدت، باقی میمانند. سپس این مخلوط صاف شده و ماده جامد فشرده شده و مایعات حاصل فیلتر میشوند و یا باقی میماند تا مواد معلق، ته نشست شده و جدا شوند.
پرکولـاسیون: این دستورالعمل اغلب برای استخراج مواد فعال در فرآورده‌هـای تنتور و عصاره مایع استفاده میشود. درصورت نیاز، مواد گیاهی به قطعاتی با اندازه مناسب تبدیل میشوند. سپس با کمی از حلـال استخراج انتخابی مخلوط شده و به پرکولـاتور منتقل میشوند. حلـال استخراج در دمای مناسب با یک جریان مناسب از روی مواد جامد عبور داده میشود به طوریکه تمام قسمت‌هـای مواد جامد در معرض حلـال قرار گیرند. پس از خروج مایع از پرکولـاتور، گیاه فشرده شده و مایعات حاصل فیلتر میشوند و یا باقی میماند تا مواد معلق ته نشست شده و جدا شوند.
هضم: این روش نوعی ماسراسیون است که طی فرآیند استخراج، گرمای ملـایمی استفاده میشود. این روش هنگامی به کار میرود که گرمای ملـایم مشکلی ایجاد نکند و به این ترتیب کارایی حلـال استخراج افزایش مییابد.
دم کرده: یک دم کرده، محلول رقیقی از مواد آماده انحلـال در یک گیاه خام میباشد. دم کرده‌هـای تازه تهیه شده، از طریق ماسراسیون گیاه برای مدت زمان کوتاه با آب سرد یا درحال جوش تهیه میشوند.
جوشانده: در این فرآیند، اجزاء مقاوم به حرارت و قابل حل در آب با استفاده از جوشاندن گیاه در آب به مدت 15 دقیقه و سپس سرد کردن، صاف کردن و عبور دادن آب سرد از میان گیاه تا رسیدن به حجم موردنظر استخراج میشوند.
پس از اینکه محلولی از مواد فعال یک ماده خام دارویی (گیاه) با استفاده از ماسراسیون یا پرکولـاسیون به دست آمد، ممکن است به همان شکل برای استفاده به عنوان دارو به صورت یک تنتور خاص یا عصاره مایع، آماده استفاده باشد و یا نیاز به انجام فرآیندی برای تولید عصاره جامد یا نیمه جامد یا سازگار نمودن عصاره به عنوان ماده اولیه با ماتریس محصول نهایی وجود داشته یاشد.
از آنجائیکه گیاهان دارویی، از مجموعه پیچیده‌ای ترکیبات با ویژگی‌هـای فیزیکی و شیمیایی مختلف و اثربخشی متفاوت تشکیل شده اند، برای استخراج کامل این ترکیبات متفاوت که گاهاً وجودشان در کنار هم، اثربخشی گیاه را افزایش داده و یا برخی عوارض جانبی ترکیبات مؤثر را کاهش میدهند و یا حتی استخراج انتخابی یک دسته ترکیبات برای افزایش یک اثربخشی خاص از گیاه، نیاز به انتخاب صحیح و دقیق حلـال استخراج و حتی تغییراتی در شرایط تأثیرگذار بر استخراج مانند دما و دیگر پارامترهای مؤثر میباشد که به طور مستقیم بر کیفیت عصاره گیاهان دارویی نهایی تأثیرگذار خواهد بود.
همچنین برای دستیابی به یک عصاره گیاهی استاندارد، لـازم است تا خود گیاه مورد استفاده نیز دارای کیفیت مناسب و استاندارد باشد. گیاهان دارویی از طریق کشت یا برداشت از منابع طبیعی تهیه میشوند. شرایط جمع آوری، کشت، برداشت، خشک کردن، بوجاری کردن و  نگهداری مناسب برای تأمین کیفیت گیاهان دارویی از پارامترهای ضروری هستند. همچنین تشخیص درست گیاه دارویی با نام علمی مشخص و آگاهی از تشابهات و دوری از اشتباهات ناشی از آن و نیز آگاهی از شرایط اکولوژیکی مناسب رشد گیاه برای حصول گیاه دارویی استاندارد با اثربخشی مناسب، از دیگر پارامترهای مهمی هستند که در داشتن یک گیاه دارویی استاندارد نقش اساسی دارند.
 
شرکت کشت و صنعت و داروسازی گیاه اسانس با شناخت نسبتاً خوبی که از گیاهان دارویی به لحاظ اصالت، اکولوژی مناسب آن‌هـا، شرایط کشت بهینه و زمان مناسب برداشت و آگاهی کامل از ترکیبات مؤثره آنها به تأمین گیاهان دارویی به صورت کشت شده در مزرعه کشت و صنعت این شرکت یا خریداری از متخصصین کشاورزی و بهره برداران علمی و مجرب میپردازد و گیاهان دارویی پس از پاس کردن استانداردهای موجود در فارماکوپه ملی و بین المللی مانند BP، EP و USP برای عصاره گیری یا فرآوری‌هـای دیگر  مورد استفاده قرار میگیرند.
برای تهیه عصاره گیاهی مرغوب، با توجه به ترکیبات مؤثره گیاهان دارویی، اثربخشی خاص و مورد استفاده، روش مناسب استخراج، حلـال مناسب و اختصاصی و سایر پارامترهای مؤثر، زیر نظر متخصصین انتخاب و بهینه میگردند و با حفظ کلیه اصول بهینه ساخت (GMP)، عصاره‌هـایی با کیفیت مطلوب تهیه مینماییم. سپس عصاره‌هـای استاندارد شده، با توجه به کاربرد بعدی فرآوری و با استاندارد مورد مصرف نیز منطبق شده و در فرم‌هـای سازگار با فرمولـاسیون مشتریان، برای استفاده در صنایع داروسازی، غذایی و آرایشی و بهداشتی آماده مصرف میشود.
 
واحد تحقیق و توسعه‌ی شرکت داروسازی گیاه اسانس، با بهره گیری از‌ مراجع علمی معتبر و فن آوری ‌هـای روز دنیا، امکانات دستگاهی و تجهیزات پیشرفته و تیم پرسنلی مجرب و متخصصین رشته‌هـای داروسازی، شیمی، بیولوژی و علوم آزمایشگاهی، اعضاء هیأت علمی دانشگاه‌هـا و مراکز تحقیقاتی - پژوهشی، پس از بررسی نیازهای کشور، در راستای رسالت شرکت، به تولید عصاره‌هـا، اسانس‌هـا و روغن‌هـای گیاهی (Bulk Product)، استخراج و خالص سازی برخی از مواد مؤثره‌ی دارویی(API) با منشأ گیاهی، تولید داروهای عصاره گیاهی (Finished Product) و ارائه، طراحی و توسعه‌ی فرمولـاسیون محصولـات جدید به منظور تقویت سبد محصولـات و متدهای به روز آنالیزی در جهت نیل به دستیابی محصولـاتی با کیفیت، متنوع و مورد نیاز بازار مبادرت نموده است که در ذیل به نمونه‌ای از آنها اشاره شده است:
 

• 1-بیماری‌هـای گوارشی: عصاره گیاهی قطره زیره، عصاره گیاهی قطره رازک، عصاره گیاهی قطره شوید، عصاره گیاهی قطره ضد نفخ
• 2-آنتی اکسیدان‌هـا: عصاره گیاهی کپسول چای سبز
• 3-مسکن و آرام بخش :
  • a.ناراحتی‌هـای عصبی: تنتوروالرین، برگ ورون
  • b.دردهای عضلـانی
  • c.دندان درد
  • d.ژل دنتوگان
  • e.سردرد
• 4-بیماری‌هـای آلرژیک و فصلی: شربت دروزیل، شربت دروزیل با عسل، قطره گیاهی ایمونوساپورت
• 5-کلیه و مجاری ادرار: کپسول نرم دانه کدو، روغن سیاه دانه، روغن دانه کتان
• 6-بیماری‌هـای قلبی و عروقی
• 7-نوزادان و کودکان: فلـای آف
• 8-مکمل و رژیم درمانی: عصاره گیاهی قطره خوراکی استویا
• 9-پوست و مو:عصاره گیاهی بابونه، ژل کتیرا، لوسیون رزرماری، محلول موضعی کلیندافیت، تونیک پرسیاوش، ضد جوش گیاهی، عصاره گیاهی آلوئه ورا، عصاره گیاهی آربوتین، عصاره گیاهی بابونه، روغن جوانه گندم،روغن گل مغربی
• 10-داروهای سیستم تنفسی: بخار اکالیپتوس
• 11-دهان و دندان: محلول موضعی میرتلکس، خمیر دندان چوج، ژل موضعی میرتلکس